Historia lubi się powtarzać sama z siebie, ale i człowiek celowo lubi
Historię powtarzać, gdyż z reguły łatwiej jest kopiować, niż wymyślić coś od
podstaw. Powtarzać Historię w rozumieniu tego, co już się wydarzyło, co już
ktoś wymyślił, wypróbował i wziął na siebie ryzyko nieznanego,
niebezpieczeństwa, a także niepowodzenia. Łatwiej przychodzi branie przykładu i
uczenie się na czyimś i oczywiście też swoim przypadku. Na przypadku, który już
miał miejsce, bo już się coś zdarzyło i jest wspomnianą Historią. W tym
kontekście i świetle upominam się dla nich o szacunek i uznanie, bo się należą
i są zasłużone. O szacunek dla tych, którzy Historii nie powtarzali i nie robią
tego również dzisiaj. Dla pionierów, prekursorów, naukowców, wynalazców i
pasjonatów różnych branż, eksplorujących nieznane w swoich czasach obszary i
nieprzebyte chaszcze ludzkiego intelektu oraz nauki, czy sztuki. Pasjonatów,
takich jak Grigorij Jakowlewicz Perelman, współczesny wirtuoz, by nie
powiedzieć Michał Anioł matematyki, nie zawsze dbający o przyziemność, jak
choćby własny wygląd i odżywianie, mając natomiast przed oczami cel wyższy,
czasem tylko dla siebie, a może również dla innych.
Nieraz słyszeliśmy stwierdzenie, a może nawet sami je
wypowiadaliśmy, że artysta wyprzedził swoje czasy, swoje pokolenie, gdyż
był pionierem i robił coś inaczej niż pozostali w branży, a czas ocenił nie
inaczej jak po swojemu, więc po czasie, że było to genialne i ponadczasowe.
Takie wrażenia mamy oglądając twórczość Otto Müller’a, wielkiego malarza i
mentora swoich uczniów, który wprowadził do obrazu element znany z naszego
komiksu i kreskówek, czyli kontur. Niby takie proste i oczywiste, ale jakże
odważne w jego czasach, by malować inaczej i tak, jak w rysunku dla dzieci,
dopiero właśnie w taki niejako sposób ujarzmiając sztukę pod swoje nowatorskie
spojrzenie, narzucające nawet kolorom przedmiotów i postaci ich niestandardowe
oblicze. Tego uczył też swoich uczniów, którzy mimo zdolności niemal
fotograficznego odwzorowywania ołówkiem i pędzlem rzeczywistości świadomie
wybierali coś innego, oryginalnego, coś własnego, co po latach byłoby ich
niepisanym zastrzeżonym znakiem towarowym, choć o to ostatnie być może
niekoniecznie dbali. Dbali natomiast o bycie artystą zgodnym ze swoją drogą,
wydeptaną przez własne buty. Dbali o wybór świadomy "czego chcę i jak
chcę" TO robić oraz dbali o wytrwanie w obranym kierunku. A iść swoją,
niezrozumiałą być może dla innych drogą nie zawsze jest łatwe cytując samego
Jezusa, że „żaden prorok nie jest mile widziany w swojej ojczyźnie”.
Wspomniany Otto Müller wprowadza niepowszechne wówczas
równouprawnienie ucząc malarstwa kobiety oraz Żydów, co nie było w jego czasach
popularne, mimo że dzisiaj to oczywistość.
Historia lubi się powtarzać sama z siebie, ale i człowiek celowo lubi Historię powtarzać, co pokazałem roboczą ilustracją do tego tekstu. Skądś chyba to znamy. Z reguły łatwiej jest kopiować, niż wymyślić od podstaw. Łatwiej natomiast nie zawsze znaczy lepiej, choć jednocześnie nie znaczy, że gorzej. Mimo że w kopiowaniu od dobrych przykładów nic zdrożnego niezaprzeczalnie pionierom i prekursorom różnych dziedzin, widocznych czasem, choć nieczęsto, bo tworzą w cichości i w osamotnieniu również dzisiaj należy się szacunek i uznanie. Zasłużone uznanie za podjęte ryzyko, za konsekwencję, za odwagę, za misję, za wizję i za pozostanie na obranej przez siebie, być może niewydeptanej przez poprzedników drodze. Dobrze też, że ludzie mają potrzebę tworzenia pomimo mierzenia się z krytyką. Tadeusz Boy-Żeleński niczym Robin Hood trafił w środek strzały wbitej wcześniej w „dziesiątkę” na tarczy swoim słynnym stwierdzeniem „krytyk i eunuch z jednej są parafii, obaj wiedzą jak, żaden nie potrafi”.
Wraca w muzyce brzmienie elektroniki i podkładów rodem z
lat 90. XX w., układając w mojej głowie, przechodzące w pewność, nieodparte
wrażenie "jakbym to już gdzieś słyszał…".
Nowa wersja kultowego obrazu "Król lew", w 25
lat po swoim pierwowzorze, daje do myślenia z kilku powodów. Po pierwsze,
pokazuje, iż rzeczy sprawdzone, dobre i genialne są celowo powtarzane, stąd
wielka wytwórnia filmowa wraca do sprawdzonego, dobrego i genialnego projektu,
biorąc z dobrodziejstwem inwentarza ryzyko związane z tym, że może się nie udać
przeskoczyć poziomu "wersji matki" przez "wersję kopię",
mając nadzieję zapewne, że da się przynajmniej utrzymać ten sam lub porównywalny
poziom. A nie o efekty specjalne tylko chodzi, gdyż można wręcz
"zabić" film przesyceniem nimi, co pokazuje co najmniej kilka
przykładów produkcji oraz to, iż można zrobić film zupełnie bez
komputerowych "wspomagaczy", ciesząc się za to aktualnością obrazu (i
przekazu) przez dziesięciolecia, bez wrażenia zwietrzenia i spłowienia
zastosowanych wizualnych efektów, które to ani specjalne, ani efektowne po
latach już nie są. Unikając również dzięki temu pretensji widza w przyszłości o
"trącenie myszką" wspomnianych dodatków i efektów. Nawiasem mówiąc
(choć piszę to nie w nawiasie), wytwórnia Disneya zawsze będzie "trąciła
myszką", dzięki sympatycznej Mickey. Życzę wytwórni, by tak zostało.
Remake "Króla lwa" po ćwierćwieczu w odmiennej
technologii, pokazuje, że jeśli dziś mamy w kinematografii coś nowatorskiego,
jakiś przełom, jak choćby przed laty "Avatar", czy wcześniej
"Matrix", możemy za kilkanaście/ kilkadziesiąt lat być świadkami
powstania "wersji kopii" ich "wersji matki", w jeszcze odmiennej
technologii, o której dziś nie wiemy, albo wiedzą o niej nieliczni wizjonerzy,
pracujący w przysłowiowym "garażu", w "samotni", w ukryciu
przed konkurencją, po to by po latach wyjść, zadziwić świat i zostawić widza z
otwartymi z wrażenia ustami, rozbijając przy okazji "box office". Bo
wyobrazić sobie wspomniany "Avatar" w opcji "level wyżej",
wymaga bez wątpienia wizjonerskiego spojrzenia nielicznych jednostek. Na
marginesie gdyby wrócić do czegoś, co już było, bo jest sprawdzone, dobre i
genialne, mógłby narodzić się "Avatar" (dobry, sprawdzony i
genialny) w wersji kina niemego (dobrego, sprawdzonego i genialnego) z
orkiestrą "na żywo" i nie damy uciąć głowy, że by się widzom taki
właśnie nie spodobał, a inwestycja okazałaby się trafiona również z punktu
widzenia portfela producenta.
Podobną sytuację mamy nie tylko w świecie filmu, bo
rzeczy sprawdzone, dobre i genialne istnieją w różnych sferach życia i można je
po latach powtarzać w tych samych właśnie dziedzinach, ale nie wyłącznie w
nich. Zasady Sun Tzu zawarte w "Sztuce wojny", są do dziś po
części aktualne w kontekście stosunków międzynarodowych, czy choćby w
prowadzeniu przedsiębiorstwa, negocjacjach i sprzedaży, nie tylko w odniesieniu
do planowania działań wojennych. Zauważyć trzeba, że teksty spisane przez Sun
Tzu są bez wątpienia "leciwe", by nie powiedzieć "trącą
myszką", co nie przeszkadza bynajmniej po dziś dzień się do nich odnosić.
Są sprawdzone, proste (bynajmniej proste, raczej przekazane w prosty sposób) i
oczywiście genialne.
tworzenie „pomimo”
Ci, którzy "usypiają" dzieci piosenką z gatunku
"na dobranoc", wiedzą, że są to melodie najczęściej
"wyszperane" z zakamarków własnej pamięci. Mam i ja takich kilka, a w
mojej głowie "mieszkają", w tych samych pokojach z wyblakłą tapetą,
już ponad 40 lat. Niestety dzisiaj na próżno, a co najmniej bardzo trudno
szukać tego typu lub podobnych, ponadczasowych utworów. Zauważyć można coś na
kształt "czarnej dziury" twórczej. I nie wykluczone, że
"dzisiejsze" dzieci, swoim już pociechom, będą śpiewały/ nuciły
piosenki z dzieciństwa własnych rodziców, które wpojono im podczas codziennego
"usypiania". A i dziś jest czas na tworzenie oraz możliwość, miejsce,
jak i potencjał "teraźniejszego" talentu. Pozwólmy mu wzrastać i
niekoniecznie/ nie zawsze kłaść na szali ważności popularności, mody i "lokowania
produktu". Bo nie ma znaczenia co ma większą wartość, dorobek naukowy
Isaaca Newtona, czy przepis na pierogi, którymi być może żywiła go jego babcia,
gdyż nikt nie określi, co jest w ostatecznym rozrachunku, przy ostatnim
tchnieniu człowieka wartością, a co marnością, bo być może są równoważne. Jest
natomiast mianownik wspólny/ warunek konieczny, który musi zaistnieć,
zaprzęgając talent, pokonując lenistwo/ wygodę i chwilową lub dłuższą
popularność. Jest to chęć tworzenia "pomimo". I może nie
jest tak bardzo istotne, czy robimy dzisiaj coś wielkiego, jak niegdyś Sun Tzu,
czy jesteśmy częścią "dużej sprawy" z ogromnym budżetem, jak wielka
wytwórnia filmowa, czy może robimy coś zwyczajnego, niespektakularnego, będąc
tym samym przysłowiową "szara myszką" (chyba zostanie patronem tego
tekstu). Może kiedyś, za lat ileś, ktoś będzie "trącił myszką" biorąc
przykład z "myszki" o naszym imieniu, w dziedzinie pokrewnej nam,
choć niekoniecznie.
czas pokaże
Tworząc dzisiaj coś "dobrego" w jakiejkolwiek formie/ branży/ dziedzinie, prowadząc może jakiś odważny projekt, albo po prostu "robiąc swoje", więc wykonując "zgodnie ze sztuką" czynności zwyczajnego pracownika/ członka społeczności/ rodziny miejmy świadomość, że jeśli jest to "dobre", to mimo że jeszcze niesprawdzone, czas i historia dokona oceny. Oczywiście nie musimy o tym myśleć, ponieważ to nie jest w codzienności potrzebne. Podobnie jednak jak Sun Tzu nie spodziewał się prawdopodobnie, że będą "go" czytać, cytować i stosować 2500 lat po jego śmierci, tak zapewne również wynalazca/ twórca przepisu na pierogi, czy pachnącego chlebem chleba, które to są "kopiowane" po dziś dzień. Ciężko też jest, a może i niestosownie oceniać "wagę"/ ważność tych "dzieł" i skutków poszczególnych twórczości na przestrzeni setek lat w tak odmiennych kategoriach, bo "dobre" może być futurystyczną innowacją, ale może też "trącić myszką", gdyż "dobre" jest wówczas, kiedy jest "dobre" i w ograniczonym tylko stopniu zależy od czasu.
Współczesna konstrukcja nożyczek wygląda niemal tak samo,
jak przed 2000 laty, buty mają lat 5500, nie wspominając (choć celowo je rzecz
jasna wspominam) o kole, które ma już "wiosen" 6000 pozostając niemal
w nienaruszonej formie. A i dzisiaj wciąż człowiek tworzy w granicach aktualnej
i zapewne ułomnej jak powiedzą za kilkaset lat wiedzy. I może ktoś,
kto się tego nie spodziewa i tego nie planuje, będzie kiedyś brany jako
"dzieło matka" danej dziedziny/ branży, wg którego powstawać będzie
"dzieło kopia", jak "Król lew' 2019" od "Króla
lwa" wcześniejszego o 25 lat, w nowej technologii i odsłonie, ale wg
"duszy" i "kręgosłupa" zaczerpniętego z pierwowzoru. Rzeczy
sprawdzone, dobre i genialne są celowo powtarzane. Oczywiście nie musimy o tym
myśleć, ponieważ to nie jest w codzienności potrzebne.
