Historia lubi się powtarzać sama z siebie, ale i człowiek celowo lubi
Historię powtarzać, gdyż z reguły łatwiej jest kopiować, niż wymyślić coś od
podstaw. Powtarzać Historię w rozumieniu tego, co już się wydarzyło, co już
ktoś wymyślił, wypróbował i wziął na siebie ryzyko nieznanego,
niebezpieczeństwa, a także niepowodzenia. Łatwiej przychodzi branie przykładu i
uczenie się na czyimś i oczywiście też swoim przypadku. Na przypadku, który już
miał miejsce, bo już się coś zdarzyło i jest wspomnianą Historią. W tym
kontekście i świetle upominam się dla nich o szacunek i uznanie, bo się należą
i są zasłużone. O szacunek dla tych, którzy Historii nie powtarzali i nie robią
tego również dzisiaj. Dla pionierów, prekursorów, naukowców, wynalazców i
pasjonatów różnych branż, eksplorujących nieznane w swoich czasach obszary i
nieprzebyte chaszcze ludzkiego intelektu oraz nauki, czy sztuki. Pasjonatów,
takich jak Grigorij Jakowlewicz Perelman, współczesny wirtuoz, by nie
powiedzieć Michał Anioł matematyki, nie zawsze dbający o przyziemność, jak
choćby własny wygląd i odżywianie, mając natomiast przed oczami cel wyższy,
czasem tylko dla siebie, a może również dla innych.
Nieraz słyszeliśmy stwierdzenie, a może nawet sami je
wypowiadaliśmy, że artysta wyprzedził swoje czasy, swoje pokolenie, gdyż
był pionierem i robił coś inaczej niż pozostali w branży, a czas ocenił nie
inaczej jak po swojemu, więc po czasie, że było to genialne i ponadczasowe.
Takie wrażenia mamy oglądając twórczość Otto Müller’a, wielkiego malarza i
mentora swoich uczniów, który wprowadził do obrazu element znany z naszego
komiksu i kreskówek, czyli kontur. Niby takie proste i oczywiste, ale jakże
odważne w jego czasach, by malować inaczej i tak, jak w rysunku dla dzieci,
dopiero właśnie w taki niejako sposób ujarzmiając sztukę pod swoje nowatorskie
spojrzenie, narzucające nawet kolorom przedmiotów i postaci ich niestandardowe
oblicze. Tego uczył też swoich uczniów, którzy mimo zdolności niemal
fotograficznego odwzorowywania ołówkiem i pędzlem rzeczywistości świadomie
wybierali coś innego, oryginalnego, coś własnego, co po latach byłoby ich
niepisanym zastrzeżonym znakiem towarowym, choć o to ostatnie być może
niekoniecznie dbali. Dbali natomiast o bycie artystą zgodnym ze swoją drogą,
wydeptaną przez własne buty. Dbali o wybór świadomy "czego chcę i jak
chcę" TO robić oraz dbali o wytrwanie w obranym kierunku. A iść swoją,
niezrozumiałą być może dla innych drogą nie zawsze jest łatwe cytując samego
Jezusa, że „żaden prorok nie jest mile widziany w swojej ojczyźnie”.
Wspomniany Otto Müller wprowadza niepowszechne wówczas
równouprawnienie ucząc malarstwa kobiety oraz Żydów, co nie było w jego czasach
popularne, mimo że dzisiaj to oczywistość.
Historia lubi się powtarzać sama z siebie, ale i człowiek celowo lubi Historię powtarzać, co pokazałem roboczą ilustracją do tego tekstu. Skądś chyba to znamy. Z reguły łatwiej jest kopiować, niż wymyślić od podstaw. Łatwiej natomiast nie zawsze znaczy lepiej, choć jednocześnie nie znaczy, że gorzej. Mimo że w kopiowaniu od dobrych przykładów nic zdrożnego niezaprzeczalnie pionierom i prekursorom różnych dziedzin, widocznych czasem, choć nieczęsto, bo tworzą w cichości i w osamotnieniu również dzisiaj należy się szacunek i uznanie. Zasłużone uznanie za podjęte ryzyko, za konsekwencję, za odwagę, za misję, za wizję i za pozostanie na obranej przez siebie, być może niewydeptanej przez poprzedników drodze. Dobrze też, że ludzie mają potrzebę tworzenia pomimo mierzenia się z krytyką. Tadeusz Boy-Żeleński niczym Robin Hood trafił w środek strzały wbitej wcześniej w „dziesiątkę” na tarczy swoim słynnym stwierdzeniem „krytyk i eunuch z jednej są parafii, obaj wiedzą jak, żaden nie potrafi”.
Wraca w muzyce brzmienie elektroniki i podkładów rodem z lat 90. XX w.,
układając w mojej głowie nieodparte i przechodzące w pewność wrażenie „jakbym
to już gdzieś słyszał…". Nowa wersja kultowego obrazu "Król
lew" w 25 lat po swoim pierwowzorze, stała się potwierdzeniem obserwacji,
iż rzeczy sprawdzone, dobre i genialne są celowo powtarzane. Wielka wytwórnia
filmowa wraca do sprawdzonego, dobrego i genialnego projektu, biorąc z tzw. dobrodziejstwem
inwentarza ryzyko związane z tym, że całość może się nie udać. Może, ponieważ
przeskoczyć poziom "wersji matki" przez "wersję kopię",
mając nadzieję, że da się przynajmniej utrzymać ten sam lub porównywalny, nie
jest łatwo. Nie o technologię i efekty specjalne wyłącznie chodzi, gdyż można
wręcz "zabić" film przesyceniem nimi, co pokazuje co najmniej kilka
przykładów produkcji oraz to, iż powstało wiele filmów zupełnie bez
komputerowych wspomagaczy, a cieszą się aktualnością obrazu i przekazu przez
dziesięciolecia, bez wrażenia zwietrzenia i spłowienia wspomnianych wizualnych
efektów, które to ani specjalne, ani efektowne po latach już nie są. Bez
wrażenia tzw. trącenia myszką.
Nawiasem mówiąc (choć nie piszę tego w nawiasie),
wytwórnia Disneya zawsze będzie "trąciła myszką", dzięki sympatycznej
Mickey. Życzę wytwórni, by tak zostało. Remake "Króla lwa" po
ćwierćwieczu, w nowej odsłonie i odmiennej technologii pokazuje, że jeśli dziś
mamy w kinematografii coś nowatorskiego, jakiś przełom, jak choćby przed laty
"Avatar", czy wcześniej "Matrix", możemy za kilkanaście, kilkadziesiąt
lat być świadkami powstania "wersji kopii" ich "wersji
matki", w jeszcze odmiennej technologii, o której dziś nie wiemy, albo
wiedzą o niej nieliczni wizjonerzy, pracujący w przysłowiowym garażu, czy w
tzw. samotni, w ukryciu przed konkurencją, po to by po latach wyjść, zadziwić
świat i zostawić widza z otwartymi z wrażenia ustami, rozbijając przy okazji tzw.
box office. Bo wyobrazić sobie wspomniany "Avatar" w opcji
"level wyżej" wymaga bez wątpienia wizjonerskiego spojrzenia
nielicznych jednostek. Na marginesie (choć nie piszę tego na marginesie), gdyby
wrócić do czegoś, co już było, jest sprawdzone, dobre i genialne, mógłby
narodzić się "Avatar" (dobry, sprawdzony i genialny) w wersji
kina niemego (dobrego, sprawdzonego i genialnego), z orkiestrą "na
żywo". Skromnym jestem pomysłodawcą, ale czyż damy sobie uciąć głowę, że
by się widzom taki właśnie nie spodobał, a inwestycja okazałaby się trafiona
również z punktu widzenia portfela producenta?
Podobną sytuację mamy nie tylko w świecie filmu, bo
rzeczy sprawdzone, dobre i genialne istnieją w różnych sferach życia i można je
po latach powtarzać w tych samych właśnie dziedzinach, ale nie wyłącznie.
Zasady Sun Tzu zawarte w "Sztuce wojny" są do dziś po
części aktualne w kontekście stosunków międzynarodowych, czy choćby w
prowadzeniu przedsiębiorstwa, negocjacjach i Sprzedaży. Zauważyć trzeba, że
teksty spisane przez Sun Tzu są bez wątpienia "leciwe", by nie
powiedzieć "trącą myszką", co nie przeszkadza bynajmniej po dziś
dzień się do nich odnosić. Są sprawdzone, proste (bynajmniej proste, raczej
przekazane w prosty sposób) i oczywiście genialne. Inspiracja tym, co było,
jest dobre, sprawdzone i genialne dotyka także przestrzeni Muzyki. Ci, którzy usypiają
dzieci piosenką z gatunku "na dobranoc" wiedzą, że są to melodie
najczęściej wyszperane z zakamarków własnej pamięci. Mam i ja takich kilka, a w
mojej głowie mieszkają, w tych samych pokojach z wyblakłą tapetą już znacznie
ponad 40 lat. Niestety dzisiaj na próżno, a co najmniej bardzo trudno szukać
tego typu lub podobnych, ponadczasowych utworów dziecięcych. Zauważyć można coś
na kształt "czarnej dziury" twórczej. Nie wykluczone jest, że
"dzisiejsze" dzieci, swoim już pociechom będą śpiewały, nuciły
piosenki z dzieciństwa własnych rodziców, które wpojono im podczas codziennego usypiania.
A i dziś jest czas na tworzenie oraz możliwość, miejsce, jak i potencjał
teraźniejszego talentu. Pozwólmy mu wzrastać i niekoniecznie, a przynajmniej
nie zawsze kłaść na szali ważności trendu, popularności, klikalności, mody, czy
tzw. lokowania produktu. Bo nie ma znaczenia, co ma większą wartość, dorobek
naukowy Isaaca Newtona, czy przepis na pierogi, którymi być może karmiła go
jego babcia, gdyż nikt nie określi, co jest w ostatecznym rozrachunku, przy
ostatnim tchnieniu człowieka wartością, a co marnością. Być może są równoważne.
Zauważam natomiast mianownik wspólny, trochę jak warunek konieczny, który
musi zaistnieć, zaprzęgając talent, pokonując lenistwo, wygodę i chwilową lub
dłuższą popularność. Jest to chęć tworzenia "pomimo". Często
pomimo braku zapłaty.
Kto wie, może nie jest tak bardzo istotne, czy robimy
dzisiaj coś wielkiego, jak niegdyś Sun Tzu, czy jesteśmy częścią tzw. dużej
sprawy z ogromnym budżetem, jak wielka wytwórnia filmowa, czy może wykonujemy
coś zwyczajnego, niespecjalnie spektakularnego, będąc tym samym przysłowiową
"szara myszką" (myszka chyba zostanie patronem tego tekstu). Może
kiedyś, za lat ileś ktoś będzie "trącił myszką" biorąc przykład z
"myszki" o naszym imieniu, w dziedzinie pokrewnej nam, choć
niekoniecznie, bo może takiej, której świat jeszcze nie nazwał, której się nie
spodziewamy, nie planowaliśmy jej lub zwyczajnie o niej nie wiemy. Tworząc
dzisiaj coś dobrego, w jakiejkolwiek formie/ branży/ dziedzinie, prowadząc może
jakiś odważny projekt, albo po prostu wykonując zgodnie ze sztuką czynności pracownika/
członka społeczności/ rodziny, miejmy świadomość, że jeśli jest to dobre, to
mimo że jeszcze nie jest sprawdzone, czas i historia dokona oceny. Oczywiście
nie musimy o tym myśleć, ponieważ to nie jest w codzienności potrzebne.
Podobnie jednak jak Sun Tzu nie spodziewał się prawdopodobnie, że będą
"go" czytać, cytować i stosować 2500 lat po jego śmierci, tak zapewne
również wynalazca, twórca przepisu na pierogi, czy pachnącego chlebem chleba,
które to są "kopiowane" po dziś dzień. Ciężko też jest, a może i
niestosownie oceniać wagę/ ważność tych "dzieł" i ich wkładu, czy
pozytywnych skutków na przestrzeni lat, w tak odmiennych kategoriach. Bo dobre
może być futurystyczną innowacją, ale może też "trącić myszką",
gdyż dobre jest wówczas, kiedy jest dobre i w ograniczonym tylko
stopniu zależy od czasu. Współczesna konstrukcja nożyczek wygląda niemal
tak samo, jak przed 2000 laty, buty mają lat 5500, nie wspominając (choć celowo
je rzecz jasna wspominam) o kole, które ma już tzw. wiosen 6000, pozostając
niemal w nienaruszonej formie.
Kończąc tekst mam świadomość, że dzisiaj wciąż człowiek tworzy, w granicach aktualnej i zapewne ułomnej jak powiedzą za kilka, kilkadziesiąt, kilkaset lat wiedzy. Być może ktoś, kto się tego nie spodziewa i tego nie planuje, będzie kiedyś brany jako "dzieło matka" danej dziedziny, czy branży, wg którego powstawać będzie "dzieło kopia", jak "Król lew' 2019" od "Króla lwa" wcześniejszego o 25 lat. W nowej technologii i odsłonie, ale wg "duszy" i "kręgosłupa" zaczerpniętego z pierwowzoru. Rzeczy sprawdzone, dobre i genialne są celowo powtarzane. Oczywiście nie musimy o tym myśleć, ponieważ nie jest to w codzienności potrzebne.
